آوریل 2019

یک شگفتی برای هرکسی این است که برایش یک اتفاق خوب به صورت اتفاقی بیوفتد. اتفاق کوچک یا بزرگ و میزان شگفت‌زده شدن، دیگر امری دلی است. این اتفاق خوب برای من خواندن نقل قول زیر از لئو روستن بود: 

« نویسنده به خاطر فرهیخته بودن نمی‌نویسد؛ به خاطر نیاز به ارتباط برقرار کردن است که می‌نویسد. در پشت نیاز به برقراری ارتباط، نیاز به اشتراک‌گذاری است و در پشت نیاز به اشتراک‌گذاری، نیاز به درک‌شدن.

نیاز نویسنده به درک‌شدن بسیار بیشتر از مورد احترام قرارگرفتن، تحسین‌شدن یا حتی دوست‌ داشته‌شدن است. شاید این آن چیزی است که او را متمایز می‌کند.»

نوشتن یک نیاز نیست، بلکه عمل برآورده‌کردن یک نیاز است؛ نیاز به درک شدن. نیاز همیشه یک انگیزه قوی برای انجام کارها بوده است. از همان نخستین انسان‌ها که نیاز به غذا، آنها را به سمت اختراع‌ ابزار و نیزه برای شکار حیوانات سوق داد و شاید نیاز به اشتراک‌گذاری و درک شدن از آن زمان وجود داشته، از آنجا که بر دیواره غارها نقش‌هایی را تصویر کرده‌اند.

نویسنده قبل از اینکه برای دیگران بنویسد تا دیده و تحسین شود، برای خودش می‌نویسد. قلمش را بر می‌دارد و شروع می‌کند به برون‌ریزی خودش. قبل از ارتباط با دیگران، اولین ارتباط را با خودش که آن را در میان کلمات یافته است، برقرار می‌کند. حالا هر چه دل تنگش می‌خواهد می‌گوید. کلمات محرم او می‌شوند.

درک‌شدن و درک‌کردن از آن نیازها و مهارتهای رمزآلود است که هم ساده به نظر می‌رسد هم پیچیده. اگر ساده است که چرا این همه از درک‌نشدن و فهمیده نشدن گله داریم؟ اگر پیچیده است چرا دنبال راه‌حلی برای آن نیستیم؟ البته نوشتن یکی از راه‌های آن است.

اگر ما نتوانیم خودمان را که بیش از هر کس دیگری می‌شناسیم درک کنیم، خطاها و اشتباهاتمان را بپذیریم، بابت تلاش‌هایمان قدردان باشیم، کمتر خودمان را سرزنش کنیم، خواسته‌هایمان را بدانیم و… چطور می‌توانیم یکدیگر را درک کنیم؟ یا چطور می‌توانیم از دیگری چنین توقعی داشته باشیم؟

اگر برای درک‌شدن می‌نویسیم، پس برای درک‌کردن باید بخوانیم. آن لحظاتی که با کتاب آرام می‌گیریم و سعی می‌کنیم که دنیای آن را ببینیم و درک کنیم.

راستی نویسندگان بیشتر درک می‌کنند یا درک می‌شوند؟

 

 

 

 

 

 

اولین چیزهایی که با شنیدن کلمه‌های هنر و هنرمند به ذهنم خطور کرد اینها هستند: از هر انگشت فلانی یه هنر می‌ریزه (درحالیکه فلانی، مورد تملق واقع شده و از این بابت خرسند است)، کتاب هنر مدرسه که از باید از روی آثار هنرمندان بزرگ می‌کشیدیم و نمره می‌گرفتیم، تا وقتی هنرمند زنده‌ است هنر برایش نان و آب نمی‌شود، موی ژولیده، سهراب سپهری، نیما یوشیج، مژگان که کلاس طراحی چهره می‌رود و بی‌هنر محروم ماند از لطف رب. اینها خود گویای درک ناقصم از هنر است.

هنر و هنرمند را بسیار شنیده‌ایم، به نظرم کلمات خیلی خودمانی و متواضعی هستند اما در پس این تواضع، انگار یک شکوه و عظمتی پنهان است. شکوه و عظمتی که قادر به توصیف و تحلیل آن نیستیم، فکر می‌کنم همان حسی باشد که بعضی نقاشی‌ها، آهنگ‌ها، شعرها و فیلم‌ها آدم را دربر می‌گیرد.

پابلو پیکاسو درباره هنرمند می‌گوید:

هر کودکی هنرمند است. مسئله اینجاست که چگونه پس از اینکه بزرگ شد هنرمند باقی بماند. 

این یعنی هنر بخشی از وجود همه ما بوده است، اما حالا کجاست؟ در کنجی از درونمان دارد خاک می‌خورد یا هرازگاهی دستمالی گرفته و میرویم تا غبار از چهره‌اش برگیریم و لحظاتی با او باشیم؟ یا مشغول هنرآفرینی هستیم؟ اصلا هنرمند بودن یعنی چه و چه فایده‌ای دارد؟

ماروین گای می‌گوید:

هنرمند بودن یک موهبت و سعادت است. هنرمندان نباید از اثبات صدق و راستی‌شان دست بکشند، آنها باید ورای آنچه هست را ببینند و به ما نشان دهند که در این جهان چیزی بیشتر از آنچه می‌بینیم وجود دارد.   

به تعریف جدیدی از هنرمند رسیدم؛ آنها به ظاهر این دنیا بسنده نمی‌کنند، چشم‌هایشان را شسته و جور دیگری می‌نگرند.

نادیدنی‌ها وجود دارند اما کو نگاه هنرمندانه؟ چه خوب می‌شود اگر این نگاه‌ها را صاحب باشیم؛ همان کاری که در کودکی بلد بودیم. 

پی‌نوشت: تصویر این پست « اردیبهشت» نام دارد و اثری از خانم نادیا ساکت است.

 

یک:

«جای خالی سلوچ»، کتابی که با خواندن اولین صفحاتش شگفت‌زده شدم. هنوز وارد داستان نشده‌بودم و شخصیت‌ها و داستان‌هایشان را نمی‌شناختم اما لحن نوشته‌ و اولین توصیف‌ از شخصیت‌ها مرا میخکوب کرد.

محمود دولت‌آبادی، احساسات را به قدری دقیق توصیف کرده که شاید خود شخصیت‌ها، آنقدر دقیق از آن احساس با خبر نباشند:

مرگان سر دخترش را به سینه فشرد و احساس کرد چیزی مثل دود از قلبش برخاست، بر سراسر وجودش دوید و حال می‌آید تا از چشم‌ها و گلویش بیرون برود. لب‌ها و پلک‌هایش به لرزه افتادند؛ اما مرگان مانع همهمه موج شد.

جملات و ترکیب‌های نو نیز بر جذابیت و خاص بودن کتاب که موضوع کلی آن دست و پنجه نرم کردن خانواده‌ای با فقر است، افزوده است:

دلش هنوز بر پا نبود.

دل هنوز یکدله نکرده بود. 

هوا همچنان ضخیم می‌نماید. 

مرگان نفهمید قلبش یخ زد یا اینکه سرش آتش گرفت.

در این فکر بودم که محمود دولت‌آبادی چطور اینقدر زیبا می‌نویسد؟ چطور چنین قلم فوق‌العاده‌ای دارد؟

 

دو:

امروز در خبرنامه ایمیلی شاهین کلانتری هم با یک شاعر و شعر خوب آشنا شدم؛ بیژن جلالی. شعر زیر از اوست:

«هر روز

اندکی مردن

و گاه بسیار مردن

برای اینکه

زنده باشیم

 

جهان با من به زبان فارسی 

سخن می‌گوید

از این رو به فارسی

می‌نویسم

 

و عجیب است که جهان

همه زبان‌ها را می‌داند

و به زبان همه شاعران

سخن می‌راند

  

دست در دست هم

می‌رویم

و چه آسان می‌رویم

در آسمان شعر

من و زبان فارسی

دوست دیرینه‌ایم.

بیژن جلالی، زبان فارسی را دوست دیرینه خود می‌داند. دوستی سرشار از شعر، نثر و نوشته‌های غنی. زبان فارسی دوست دیرین بیژن جلالی، محمود دولت‌آبادی و تمام کسانی است که شاهکارهای خواندنی دارند. آنها دوستی به خوبی زبان فارسی دارند و زبان فارسی هم دوستان خوبی چون آنها که زیبایی‌ای را که از آن دریافت می‌کنند دوباره به آن بر می‌گردانند. اینان دوستی را به حد کمال رسانده‌اند.